Definitie begrijpend lezen

Begrijpend en studerend lezen zijn vormen van lezen waarbij het accent ligt op het achterhalen en vastleggen van de betekenis en bedoeling van de woorden, de zinnen en de gehele tekst in hun onderlinge verband en binnen hun context met als doel dat de lezer er een passende reactie op geeft. [1]

Tekstbegrip

Centraal bij begrijpend lezen staat tekstbegrip. Begrijpend lezen is onderdeel van voortgezet technisch lezen en gaat vooraf aan studerend lezen. [2] Leerlingen moeten aan een aantal voorwaarden voldoen om een tekst te kunnen begrijpen.

• voldoende leestempo
• een toereikende woordenschat
• effectief gebruik van leesstrategieën

Componenten begrijpend lezen

Bij begrijpend lezen spelen de volgende componenten een rol.

• De lezer: leesdoel, technisch leesniveau, voorkennis en woordenschat
• De tekst: moeilijkheid, structuur, redundantie, lay-out, tekstopbouw, e.d.
• De schrijver: doel tekst
• De leessituatie: tekstfunctie en daaraan gekoppeld leesstrategie (hoe lees je de tekst?)

De componenten van begrijpend lezen zijn van invloed op de manier waarop een lezer een tekst leest.

Tekstaanpak

Verschillende teksten vereisen verschillende aanpakken. Ook de componenten begrijpend lezen verschillen per tekst. Lezen doen we daarom op verschillende manieren. Een woord opzoeken in een woordenboek vereist bijvoorbeeld een andere aanpak dan het lezen van een informatieve tekst. We maken onderscheid tussen de volgende aanpakken:

• Oriënterend lezen
• Globaal lezen
• Intensief lezen
• Kritisch lezen
• Studerend lezen
• Zoekend / doelgericht lezen

Op school leren leerlingen hoe ze een tekst het beste lezen. Daar krijgen ze bewust de leesstrategieën aangereikt. Lees meer in het artikel Strategieën, instructiemodellen en metacognitie.

Update februari 2015, door Miriam van den Beemt – webredacteur Digitale Etalage Opvoeding en Onderwijs

Bronnen

Bronnen
[1] Robbe, Rolf. Begrijpend Lezen, Groningen (2011)
[2] Vernooij, Kees. Effectief leesonderwijs nader bekeken: Technisch lezen, Woordenschat, Leesstrategieën in samenhang, Utrecht (2007)

Meer lezen?

• School aan zet: Kwaliteitskaart “Tips verbeteren taal en lezen” 
• Schijf, G.M. Lees- en spellingvaardigheden van brugklassers. Hoofdstuk 5 Begrijpend Lezen, Amsterdam 2009
• Special Didaktief Online: Plezier in begrijpend lezen. Over succesfactoren bij begrijpend lezen. Amsterdam, oktober 2010