Boeken

Erasmus heeft meer geschreven dan "Lof der Zotheid" (Encomium Moriae). In z'n eigen tijd was zijn boek "Gesprekken" (Colloquia) het populairst. In totaal schreef Erasmus meer dan honderd boeken.

Verhandelingen, gedichten, commentaren. Ruim 1600 brieven. Bovendien verzorgde hij tekstuitgaven van het Nieuwe Testament, van klassieke auteurs en van kerkvaders. Ook vertaalde hij veel Griekse teksten in nauwkeurig en fraai Latijn.

Al tijdens zijn leven, in 1523, heeft Erasmus zelf aangegeven, hoe zijn verzamelde werk na zijn dood moest worden uitgegeven. Hij maakte een indeling van zijn oeuvre in negen categorieƫn, die sindsdien altijd is gebruikt: literatuur en onderwijs (1), spreekwoorden (2), brieven (3), gedrag (4), geloof (5), Nieuwe Testament (6), hervertellingen van het NT (7), kerkvaders (8) en weerwoorden (9). Erasmus maakte deze indeling op verzoek van een vriend, Johannes Botzheim, die domheer was in het Duitse Konstanz. De indeling verscheen zelfs meteen in een gedrukte uitgave bij Johannes Froben in Bazel. Het exemplaar van deze uitgave dat Erasmus schonk aan Botzheim, is nu in bezit van de Leidse universiteitsbibliotheek.

Vlak na Erasmus' dood gaf "zijn" uitgever Froben in Bazel voor het eerst Erasmus' verzamelde werk uit (1538-1540). Hiervoor zorgden zijn vrienden Bonifacius Amerbach, Hieronymus Froben en Nicolaus Episcopius. Nog vlak voor zijn dood had Erasmus zich bedacht, z'n testament veranderd en de bepaling over een uitgave van zijn verzamelde werk (inclusief geld) verwijderd. Zijn vrienden moesten dus op zoek naar financiers, maar die vonden ze niet. Waarschijnlijk hebben Froben en Episcopius, die samen de drukkerij/uitgeverij bestierden, toen zelf de financiƫle gok genomen. Om deze reden begonnen ze met de delen die het best zouden verkopen, namelijk no. 3 (brieven), no. 2 (spreekwoorden) en no. 6 (Nieuwe Testament). Een andere vriend van Erasmus, Beatus Rhenanus, schreef het voorwoord aan keizer Karel V.

In de jaren 1703-1706 werd Erasmus' verzamelde werk voor de tweede keer uitgegeven, deze keer in Leiden. Het initiatief nam de Leidse uitgever, drukker en boekverkoper Pieter van der Aa. Inhoudelijk verantwoordelijk was de Amsterdamse theoloog en filoloog Jean Le Clerc. Een reden voor deze uitgave was, dat de Bazeleditie inmiddels schaars en duur was geworden. De Leidse editie is gebaseerd op de Bazelse, maar Le Clerc wist vele teksten toe te voegen. Die haalde hij onder meer uit nog onuitgegeven handschriften. Ook voegde hij aan de tekst van "Lof der Zotheid" de illustraties van Hans Holbein toe, die kort daarvoor waren herontdekt en in 1676 voor het eerst als prenten uitgegeven. Voor deze Leidse editie maakte Jan van Vianen de gravures. Sommige in gecensureerde vorm!

Sinds 1969 werken moderne wetenschappers aan de derde en misschien wel definitieve uitgave van Erasmus' Opera Omnia. Ze hopen rond 2025 klaar te zijn.